Op 12 oktober 2016 hebben de ministers Schippers (Volksgezondheid) en Van der Steur (Justitie) namens het kabinet de Tweede Kamer het volgende voorstel gedaan: mensen met een ‘voltooid leven’ moeten wettelijk de mogelijkheid krijgen om hun leven met medicijnen te beëindigen, begeleid door een speciale ‘stervenshulpverlener’. Dit voorstel volgt na jaren van discussie, burgerinitiatieven, proefballonnen, rechtszaken en onderzoekscommissies.
Definitie
De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) omschrijft op haar website ‘voltooid leven’ als volgt: ‘mensen die hun leven voltooid vinden, zijn meestal niet ongeneeslijk ziek. Wel kunnen ze lichamelijk aftakelen, afhankelijk worden van anderen en te maken krijgen met het verlies van regie over het leven, het wegvallen van het sociale netwerk en het verlies van doel en zingeving. In combinatie kunnen dit soort factoren leiden tot levensmoeheid. Of iemand het leven voltooid vindt, is altijd een persoonlijke afweging.’
Zelfbeschikkingsrecht, altijd goed toch?
Het eerste wat bij me opkomt is dat ik het altijd positief vind als mensen zelf hun eigen keuze mogen maken, over welk levensthema dan ook. Als iemand dus vindt dat zijn leven voltooid is, mag hij er zelf voor kiezen uit het leven te stappen. Ik kan me er ook helemaal in vinden dat het mogelijk moet worden dit zelfgekozen levenseinde op een zorgvuldige en menswaardige manier te realiseren.
Hoe zit het dan met de laatste levenslessen van de betrokkenen?
Ik vraag me af of we wel van het recht om bij voltooid leven ons leven te beëindigen gebruik moeten wíllen maken. Kijkend naar de definitie van de NVVE zie ik namelijk veel mogelijke laatste levenslessen voorbij komen. Daar schrik ik van. Als deze lessen nog niet geleerd zijn, is het leven namelijk niet voltooid. Ter verduidelijking noem ik hieronder enkele voorbeelden van de website van de NVVE en beschrijf ik mogelijke bijbehorende levenslessen:
- lichamelijk aftakelen, les: acceptatie van lichamelijk verval, van minder kunnen, de winter van het leven aanvaarden;
- afhankelijk worden van anderen, les: hulp accepteren en hier vrede in vinden;
- te maken krijgen met het verlies van regie over het leven, les: vertrouwen, loslaten, overlaten aan een ander;
- wegvallen van het sociale netwerk, les: leren op de eigen belevingswereld aangewezen te zijn, het met jezelf te moeten stellen;
- het verlies van doel en zingeving, les: het leren van een ander soort doel en zingeving, zoals de zin van je voorbereiden om het aardse bestaan stap voor stap te verlaten.
Is het erg als je een laatste levensles niet leert?
Wat zou ik het jammer vinden als we onszelf onze laatste levenslessen zouden ontnemen. De mogelijke levenslessen die ik per voorbeeld heb genoemd zijn wellicht geen lichte of vrolijke lessen, maar wel zeer wezenlijke lessen die soms bij de laatste levensfase horen. Vergelijking: iemand zit in de laatste klas van de middelbare school, hoeft nog maar voor één vak examen te doen en stopt er dan mee en haalt zijn diploma niet. Zonde toch?! Een in dit leven niet geleerde les krijg je gewoon weer terug in een volgend leven, maar dan een tandje pittiger, net zo lang tot je de les geleerd hebt. Dat klinkt streng, alsof iemand dat voor je beslist, maar je doet het zelf: na je dood terugblikkend op je voorbije leven en vooruitblikkend naar het volgende, kies je ervoor om de nog niet geleerde les weer op het ‘programma’ te zetten. Je weet namelijk dat deze nodig is voor je eigen groei.
Kan kiezen voor levensbeëindiging ook juist de te leren laatste levensles zijn?
Je kunt het onderwerp voltooid leven vanuit de invalshoek van levenslessen echter ook helemaal anders aanvliegen. Stel je het volgende eens voor: iemand heeft in zijn leven situaties vaak te lang laten duren (hij is bijvoorbeeld te lang gebleven in een baan of een relatie die niet meer paste) met diverse nare gevolgen voor zichzelf. Of een ander voorbeeld: iemand heeft als levensles om niet meer volgzaam te zijn of af te wachten, maar juist zelf de teugels in handen te nemen. In dergelijke situaties is het op zielsniveau misschien juist een hele goede keuze als de persoon in kwestie besluit dat zijn leven voltooid is en beëindigd mag worden. Wellicht is juist het zelf bepalen dat iets klaar is en/of het zelf nemen van de regie dan wel de levensles.
Dagaz filosofeert…
Voor beide versies van uitleg valt wat te zeggen. Ik zou ervoor willen pleiten dat mensen die hun leven voltooid achten grondig bij zichzelf te rade gaan of het beëindigen van hun leven echt de juiste optie is of dat er onder de wens om te sterven, misschien heel diep verstopt, toch nog een laatste levensles zit die geleerd mag worden. In dat laatste geval zou ik zeggen, kom op, verzamel je moed (hoe eng, spannend of zwaar je het ook vindt), vraag alle ondersteuning die je nodig hebt en leer die laatste les nog in je huidige leven! Mogelijk kan de stervenshulpverlener waar het kabinet over spreekt of een andere professional, zoals een geestelijk begeleider, een complementair psychotherapeut of een goed medium, hier hulp bij bieden. Ik zou het iedereen gunnen om naast de juridische, medische en sociale aspecten vooral ook de spirituele kant, de zielsaspecten, te onderzoeken. Voor ieder zal de keuze anders uitvallen, maar laat het een goed doordachte en doorvoelde keuze zijn.
Dagaz, 24 november 2016
ZijSpreekt
Wil je iets organiseren rondom dit onderwerp? Ik ben beschikbaar voor lezingen en dagvoorzitterschap via ZijSpreekt.