Van 9 tot 16 oktober 2017 vindt de Donorweek plaats. Dit is een initiatief van onder meer de Nederlandse Transplantatie Stichting, het ministerie van Volksgezondheid, patiëntenorganisaties en gezondheidsfondsen. Tijdens deze week wordt het belang benadrukt van het vastleggen van je keuze in het donorregister en is er aandacht voor het tekort aan orgaan- en weefseldonoren.
Hoe sta ik persoonlijk tegenover orgaandonatie?
Orgaandonatie is een complex thema, wat het lastig maakt om je er een eenduidige mening over te vormen. Zo ben ik zelf in de loop van mijn leven al tweemaal van mening veranderd. Als kind wilde ik geen orgaandonor worden. Ik had in de kerk of op school gehoord dat mensen na hun dood in de hemel hun lichaam weer terug krijgen. Het risico dat orgaandonatie hier vreselijke gevolgen voor zou hebben wilde ik niet lopen: ‘Ja dáág, ik ga daar niet in de eeuwigheid met gaten in mijn lijf lopen!’ Toen ik ouder werd ebde deze angst weg en heb ik jarenlang een mening gehad die ik nog steeds bij veel mensen tegenkom: ‘Als ik dood ga heb ik niets meer aan mijn organen, mooi toch als iemand anders daar dan gebruik van kan maken!’ Intussen ben ik weer terug bij mijn oude mening: ik wil geen orgaandonor worden en ik wil ook geen organen ontvangen. Mijn argumentatie is echter wat genuanceerder dan toen ik klein was. Op basis van wat ik hieronder uiteenzet, wegen voor mij persoonlijk de nadelen van orgaandonatie zwaarder dan de voordelen.
Wat zijn de voordelen van orgaandonatie voor de ontvanger?
De voordelen van orgaandonatie voor de ontvanger zijn goed bekend in ons land. De instanties die pleiten vóór orgaandonatie stellen deze voordelen centraal in hun communicatie en campagnes. Kort samengevat zijn de voordelen voor de ontvanger dat hij een tweede kans krijgt, in leven blijft, zich gezonder voelt en weer meer kan. Orgaandonatie kan dus positief bijdragen aan het voortbestaan en de levenskwaliteit van de ontvanger.
Wat zijn de nadelen van orgaandonatie voor de ontvanger?
Op medisch niveau bestaat er de kans dat het orgaan wordt afgestoten. Om dit te voorkómen dient te ontvanger, meestal levenslang, diverse (vaak zware) medicijnen in te nemen, met alle nare bijwerkingen van dien.
Op spiritueel niveau zie ik ook nadelen. Het oude orgaan is niet voor niets ziek geworden, zo erg zelfs dat het niet of nauwelijks meer functioneert. Onder elke ziekte zit een belangrijke (zelfgekozen) levensles die geleerd mag worden. Door organen als ‘mechanische onderdelen’ te zien die vervangen kunnen worden, gaat men voorbij aan de levensles die het zieke orgaan zijn ‘eigenaar’ probeert te leren. Dat zie ik als een gemiste kans! Wil je meer weten over de specifieke les van een bepaalde ziekte? Kijk dan eens in de literatuurlijst op deze website bij de boeken van Christiane Beerlandt, Ruediger Dahlke, Louise Hay of Caroline Myss.
Daarnaast zie ik nog een nadeel. Het te ontvangen orgaan bevat op celniveau informatie over de donor. Over de effecten hiervan zijn de nodige verhalen bekend, zoals dat van een vegetariër die na de ontvangst van een donororgaan ineens biefstukken begon te verorberen (de donor was een echte vleesliefhebber). Dergelijke verhalen kunnen grappig zijn, maar wat als je akelige eigenschappen, slechte gewoontes of nare gedachtes van de donor overneemt? Het is zeer goed denkbaar dat je als ontvanger van een donororgaan zowel een persoonlijkheidsverandering als een verandering op zielsniveau ondergaat.
Wat zijn de voordelen van orgaandonatie voor de donor?
Door je bewust als orgaandonor te registreren geef je jezelf een goed gevoel. In het geval dat je onverhoopt slachtoffer wordt van een noodlottig ongeval, laat je door je organen te doneren iets moois voor anderen na. Veel mensen vinden het een prettige gedachte dat er na hun overlijden nog iets (een of meer organen) van hen voortleeft. Ondanks dat je dood bent, ben je er dan toch nog een beetje. Voor donoren die duurzaamheid en milieubewustzijn belangrijk vinden kan een voordeel zijn dat je organen na je dood niet worden ‘weggegooid’, maar dat ze een tweede leven krijgen, ze worden ‘gerecycled’.
Wat zijn de nadelen van orgaandonatie voor de donor?
Een groot nadeel voor de donor zit hem in het begrip ‘hersendood’. Dit betekent dat zijn hersenen niet meer functioneren. De donor is dan juridisch gezien dood en wordt kunstmatig beademd, zodat zijn organen in goede staat blijven. Afgezien van de hersenen werken vrijwel alle andere lichaamsfuncties van de donor nog steeds. De hersendood verklaarde donor leeft feitelijk dus nog op het moment van het uitnemen van organen! Het is heel goed mogelijk dat hij nog bewustzijn heeft (bewustzijn zit namelijk niet alleen in de hersenen) en pijn kan voelen in zijn fysieke, emotionele, mentale of spirituele lichaam.
Een ander nadeel voor de donor is dat hij sterft op de operatietafel, in een steriele ruimte met hardwerkende artsen en zonder zijn dierbaren. Zijn stervensproces verloopt dus niet rustig en vredig. Zet dit eens tegenover de manier waarop wij met veel warmte en aandacht een nieuwe baby verwelkomen. Dan is het best vreemd dat we mensen van wie we houden (ondanks de goede bedoeling van orgaandonatie) op zo’n onpersoonlijke en kille manier laten sterven.
Door het afstaan van zijn organen raakt de donor ook de informatie kwijt die daarin op celniveau is opgeslagen. Afhankelijk van het type orgaan kan dat belangrijke informatie zijn, zoals over in dit leven geleerde levenslessen. Dat lijkt me op z’n minst jammer. Het is zelfs mogelijk dat de donor in een volgend leven een reeds geleerde les nog een keer moet aangaan, omdat de informatie daarover in een gedoneerd orgaan zat. Een bijkomend gevolg is dat de orgaanontvanger (meestal een onbekende) tegelijk met het orgaan dus ook zeer persoonlijke informatie over de donor krijgt. Ben je daar als (potentiële) donor toe bereid?
Wat zijn de voordelen van orgaandonatie voor de nabestaanden?
Voor nabestaanden kan het een troostende gedachte zijn dat er uit de dood van hun dierbare toch iets moois is voortgekomen: een of meer andere mensen kunnen weer verder leven dankzij de gedoneerde organen. Indien de donor zich bij leven duidelijk positief heeft geuit over orgaandonatie, weten de nabestaanden dat ze echt zijn wens hebben uitgevoerd, wat bijdraagt aan hun gemoedsrust. In sommige gevallen onderhouden de nabestaanden contact met degene die een orgaan van de overledene heeft ontvangen. Iemand kennen in wie een orgaan van je dierbare voortleeft kan nabestaanden een gevoel van verbondenheid geven: de persoon in kwestie is dan wel overleden, maar een deel van hem leeft voort in de ander.
Wat zijn de nadelen van orgaandonatie voor de nabestaanden?
Een belangrijk nadeel voor de nabestaanden is dat ze niet bij het stervensproces van hun dierbare aanwezig kunnen zijn. Het bij de donor uitnemen van de organen dient namelijk in een steriele operatiekamer te gebeuren, daar mogen geen mensen bij aanwezig zijn. De hand van de stervende vasthouden, geruststellende woorden spreken, samen bidden, een rustgevend muziekje opzetten of wat dan ook is daardoor dus niet mogelijk. De nabestaanden zien hun dierbare pas weer terug nadat deze overleden is.
Hoe kunnen de nadelen van orgaandonatie voor de ontvanger verkleind worden?
Vanuit spiritueel oogpunt vind ik het erg belangrijk dat de ontvanger van een donororgaan zich realiseert dat zijn eigen orgaan niet voor niets ernstig ziek is geworden. Ik zou hem willen adviseren om (met deskundige begeleiding) uit te zoeken wat de onderliggende levensles is die hij te leren heeft. Zodoende kan hij met het nieuwe orgaan toch de les leren die het zieke orgaan hem wilde leren. En kan hij er tegelijk voor zorgen dat het nieuwe orgaan gezond blijft. (De ontvanger zal ook op medisch gebied begeleid worden. Ik denk dat beide vormen van begeleiding elkaar goed kunnen aanvullen.)
De kans dat een orgaan bij de ontvanger aanslaat (en dus niet afgestoten wordt) is groter naarmate donor en ontvanger een vergelijkbaar bewustzijnsniveau (trillingsfrequentie) hebben, dus dat hun zielen qua ontwikkeling redelijk gelijk zijn. Ik ken een situatie waarin de ontvanger via een medium op zielsniveau contact had met de donor. Door dit ‘gesprek’ konden ze samen oude pijnpunten oplossen en werd het orgaan nu heel bewust en met de juiste intentie geschonken. Ik begrijp dat het niet werkbaar is om in het donorregister een kolom op te nemen als ‘geef hier uw spiritueel ontwikkelingsniveau aan op een schaal van 1 tot 5’. Desondanks zijn er vast andere, creatieve manieren te verzinnen om iets te weten te komen over het spiritueel ontwikkelingsniveau van donor en ontvanger.
Hoe kunnen de nadelen van orgaandonatie voor de donor verkleind worden?
Een donor die zeer bewust heeft gekozen voor het donorschap en daarbij een hoog bewustzijnsniveau (qua ziel en trilling) heeft, kan mogelijk zonder al te veel kleerscheuren het uitnemen van de organen meemaken. De ziel van de donor is mogelijk geoefend in het uittreden en kan dit ook nu snel doen, zodat hij geen pijn of andere narigheid ervaart.
Wat zijn de mogelijkheden van kunstmatig gekweekte organen?
Iets anders dat de nadelen voor donoren kan verkleinen is de ontwikkeling van gekweekte organen. Wanneer de medische wetenschap zo ver is dat kweekorganen echte organen kunnen vervangen, zou dit het grote nadeel van sterven op de operatietafel aan de uitname van organen kunnen oplossen. Ook voor de nabestaanden is dit prettig, zij kunnen op een natuurlijke manier afscheid nemen van de stervende, die dan dus geen donor hoeft te zijn. Voor de ontvanger zou de opkomst van kweekorganen het nadeel van het ontvangen van een orgaan met informatie van iemand anders oplossen.
Hoe zit het met de illegale orgaanhandel?
Helaas horen we steeds vaker akelige verhalen, vaak uit het buitenland, over mensen die vermoord worden om hun organen. Zolang we blijven denken dat het wenselijk is om zieke organen door donororganen te vervangen, kunnen dergelijke praktijken blijven bestaan. Hoewel meer bewustwording over de nadelen van orgaandonatie voor ontvangers waarschijnlijk een druppel op een gloeiende plaat is voor het bestrijden van deze vorm van criminaliteit, kan dit wellicht toch een positief effect hebben. Mogelijk kan ook de opkomst van kweekorganen het vermoorden van mensen om hun organen tegengaan.
Hoe zit het met de nieuwe Donorwet?
Als de Eerste Kamer akkoord gaat met het voorstel voor de nieuwe Donorwet, krijgt Nederland een systeem van actieve donorregistratie. Aan de ene kant schrikt dergelijke vergaande overheidsbemoeienis me af. Aan de andere kant vind ik het eigenlijk wel goed dat het nieuwe systeem mensen dwingt om over orgaandonatie na te denken en een keuze te maken. Waar orgaandonatie eerst een onderwerp was dat veel mensen voor zich uitschoven, wordt er nu veel meer over gepraat. Dat juich ik van harte toe.
Is het moreel gezien juist dat men spreekt van een groot tekort aan organen?
Wanneer we met elkaar in Nederland vinden dat orgaandonatie moreel juist is, dan kun je inderdaad spreken van een tekort aan organen en de boodschap uitzenden dat dit tekort heel erg is en dat we er wat aan moeten doen. Feit is dat er om allerlei redenen (zoals de afname van het aantal verkeersdoden) weinig organen beschikbaar zijn en dat er lange wachtlijsten zijn. Echter, gezien de verschillende nadelen van orgaandonatie die ik hierboven beschreven heb, wil ik vraagtekens zetten bij de morele juistheid van orgaandonatie. Ik snap dat de maatschappelijke houding ten opzichte van orgaandonatie niet ineens van positief naar negatief kan omslaan. Dat hoeft ook niet, maar ik wil er wel voor pleiten dat we in Nederland veel genuanceerder over orgaandonatie gaan nadenken. Zo vind ik de slogan op de website van het donorregister (‘Een leven redden. Je hebt het in je.’) ongepast, omdat deze mensen openlijk stimuleert om orgaandonor te worden. Als de officiële instanties eens zouden beginnen met het uitzenden van volledige boodschappen over orgaandonatie vanuit een neutrale houding zou dat al een mooie stap zijn.
Dagaz filosofeert…
Aan het begin van dit artikel heb ik direct al mijn persoonlijke mening over orgaandonatie gedeeld. Dat betekent echter niet dat ik iedereen ervan wil overtuigen om ‘tegen’ orgaandonatie te zijn. Je ziet dat ik veel verschillende voor- en nadelen heb genoemd voor ontvangers, donoren en nabestaanden. Ik heb ernaar gestreefd om, hoewel beknopt, zo volledig mogelijk te zijn. Sommige lezers zullen, mede op basis van deze informatie, besluiten om wel donor te worden en anderen om dat juist niet te doen. Dat is ieders eigen, hoogst persoonlijke keuze. Om tot slot weer aan te haken bij een van de speerpunten van de Donorweek: wat je keuze ook is, leg deze vast in het donorregister en stel je dierbaren op de hoogte van wat je besloten hebt.
Dagaz, 12 oktober 2017
ZijSpreekt
Wil je iets organiseren rondom dit onderwerp? Ik ben beschikbaar voor lezingen en dagvoorzitterschap via ZijSpreekt.