Maar liefst een derde deel van de Nederlandse bevolking voelt zich regelmatig tot vaak eenzaam, blijkt uit cijfers van het CBS. Nu, tijdens de coronacrisis, gaat het vaak over eenzame ouderen, maar er is in de media ook al langer aandacht voor eenzaamheid onder jongeren en alleenstaanden. Tijd voor een spirituele verkenning van eenzaamheid.
Is de aandacht voor eenzaamheid terecht of overdreven?
Hoewel ik het naar vind dat zo veel mensen zich eenzaam voelen, begint de berichtgeving over eenzaamheid me steeds meer te storen. Eenzaamheid wordt in de maatschappelijke discussie steeds meer gelijk gesteld aan slachtofferschap. Door de jaren heen heb ik een flinke allergie opgebouwd voor de overdreven mate waarin we in ons land spreken van slachtofferschap. Er hoeft tegenwoordig maar iets te gebeuren of je hebt al recht op slachtofferhulp. Dat lijkt prachtig, maar daarmee doen we de veerkracht en de zelfredzaamheid van mensen die iets naars meemaken tekort. Hetzelfde geldt voor eenzame mensen. Door hen als ‘zielig slachtoffer’ te bestempelen en ze te willen ‘redden’ helpen we ze niet. We ontnemen ze dan juist hun kracht én hun te leren levensles. Dat vind ik erg.
Hoe zit het met eenzaamheid en identiteit?
Vorige week zag ik in een talkshow een item over ouderen die momenteel geen bezoek kunnen ontvangen en zich daardoor eenzaam voelen. Volgens de deskundige definiëren mensen zichzelf door hun rol als zus van, moeder van, opa van enzovoort. Het vervullen van deze rollen valt door social distancing nu grotendeels weg. Dus, zegt de deskundige, wordt de identiteit van de ouderen aangetast. ‘Wat een bullshit, zo houd je mensen wel klein ja!’ riep ik tegen de televisie. Ineens kwam een verhaal bij me op dat ik ooit hoorde tijdens een opleiding: een wijze leermeester vraagt aan een vrouw ‘wie ben je?. Ze antwoordde ‘ik ben moeder van’, ‘ik ben echtgenote van’, ‘ik ben doktersassistente’ etc. De meester zei ‘ik vraag niet wiens vrouw je bent, wiens moeder je bent of wat je beroep is. Hij bleef vragen ‘wie ben je?’. Net zo lang tot de vrouw uiteindelijk blij constateerde: ‘ik BEN!’ Zo is het ook met eenzame ouderen. Ik vind het wreed om ze te reduceren tot hun rollen, ze zijn veel meer dan dat. Ze ZIJN, dat is hun essentie. Wanneer je als mens weet wie je ten diepste bent heb je geen rollen nodig om jezelf te kunnen identificeren.
Wat is de oorzaak van eenzaamheid?
In de maatschappelijke discussie wordt als oorzaak van (toenemende) eenzaamheid meestal de individualisering van de samenleving genoemd. Wat mij betreft is dit een bijkomende factor, maar niet de oorzaak. Mensen zijn niet zomaar eenzaam. Los van feitelijke oorzaken zit er een diepere oorzaak onder eenzaamheid, die ik het best kan omschrijven als onbewustheid. Ik bedoel daarmee: niet meer weten dat je een spiritueel wezen in een menselijk lichaam bent; vergeten zijn dat je naar de aarde bent gekomen om je levenslessen te leren en je missie te leven; het contact met je eigen ziel en geest kwijt zijn en alles buiten jezelf zoeken in rollen, spullen, contacten, activiteiten etc.
Wat is de oplossing voor eenzaamheid?
De oplossing voor eenzaamheid is niet dat we mensen zielig vinden en goedbedoelde acties voor ze verzinnen. Het is het lief om schoolkinderen tekeningen voor ouderen te laten maken, om voor het raam een liedje te zingen of om vaker te gaan (beeld)bellen. En het is heel attent om voor eenzame jongeren of alleenstaanden nieuwe (online of offline) sociale netwerken op te zetten. Maar dergelijke acties lossen het onderliggende probleem niet op. De oplossing – de levensles – zit in het groeien van onbewust naar bewust leven. Dat kan lastig zijn, maar het goede nieuws is dat de eenzame mensen hier zelf grip op hebben en dus niet van onze ‘reddingsacties’ afhankelijk zijn. Bewust leven betekent dat ze hun focus op de buitenwereld ombuigen naar een focus op hun binnenwereld. Dan weten ze weer wie ze werkelijk zijn en wat ze op aarde komen halen en brengen. Ze herstellen de verbinding met hun diepste kern (hun ziel). Door de relatie met zichzelf op één te zetten, kunnen ze leven vanuit een sterke, liefdevolle basis. En dat biedt – voor wie dat wil – ruimte voor waardevolle (nieuwe of bestaande) relaties met anderen.
Hoe kunnen we eenzame mensen helpen?
Er is niets mis mee om door te gaan met positieve, creatieve acties voor eenzame mensen. Maar laten we ons realiseren dat dit geen duurzame oplossingen zijn. We helpen eenzame mensen vooral door het gesprek met ze aan te gaan, echt contact te maken, verdiepende vragen te stellen en interesse en betrokkenheid tonen. Dat kun je zelf doen, maar je kunt ook in overleg met de eenzame persoon hulp inroepen van een geestelijk begeleider (van welke stroming dan ook). Hoe mooi zou het zijn als we eenzame mensen kunnen ondersteunen bij het leren herstellen van de verbinding met hun kern. Eenzame jongeren of alleenstaanden hebben daar de rest van hun (lange) leven plezier van en eenzame ouderen ervaren gemoedsrust in hun laatste levensfase.
Dagaz filosofeert…
Als we mensen die eenzaam zijn zielig blijven vinden houden we ze klein. Een eenzaam persoon is geen zielig slachtoffer, maar een mens met een hulpvraag. En wel op een dieper niveau, het niveau van de ziel die zijn aardse lessen wil leren. Laten wij deze mensen het respect geven dat ze verdienen, door er juist op dit diepere niveau voor ze te zijn.
Dagaz, 23 april 2020
ZijSpreekt
Wil je iets organiseren rondom dit onderwerp? Ik ben beschikbaar voor lezingen en dagvoorzitterschap via ZijSpreekt.